BLOG: Zware metalen & gevaarlijke stoffen

Dinsdag 22 augustus 2023

Zware metalen & gevaarlijke stoffen

Er zijn vele zware metalen en gevaarlijke stoffen. In deze blog worden enkele bekende veel voorkomende namen onder de loep genomen.
• Lood (chemische formule: Pb).
• Kwik (chemische formule: Hg).
• Arseen (chemische formule: As).
• Chroom-6.
• Kwartsstof.
• Cyanide (chemische formule: CN-).
• Waterstofperoxide (H2O2).
• Fosgeen.
• Stikstof / Stikstofoxiden (chemische formules: N2 en NOx).
• PFAS.
• PAK’s.
• GenX.

Interessante eerder verschenen blogs (zie onderaan). 

Lood

Lood is een zwaar metaal dat o.a. gebruikt werd in batterijen, verf, benzine en leidingen. Sigarettenrook bevat kleine hoeveelheden lood. Het gebruik van lood is sterk gereguleerd en in veel producten inmiddels verboden. Loodvergiftiging kan ontstaan door het inademen van loodstof of bij looddampen. Dit kan bijv. leiden tot ernstige gezondheidsproblemen, nierbeschadiging, schade aan het zenuwstelsel, een verhoging van de bloeddruk, hersenbeschadiging en verstoring biosynthese van bloedarmoede en hemoglobine.

Lood is zeer schadelijk voor het milieu. Het kan niet afgebroken worden alleen omgezet worden in andere vormen.

I.p.v. van lood wordt nu bio-ethanol toegevoegd aan benzine bij de pomp (herkenbaar aan E10 en E5). Dit betekent dat de benzine is aangelengd met respectievelijk 10% of 5% bio-ethanol.

Kwik

Een ander zwaar metaal is kwik. Heel bekend zijn de zogeheten ‘kwikdruppels’.

Kwik komt in verschillende vormen voor zoals elementair kwik, organische kwikverbindingen en anorganische kwikverbindingen. Een voorbeeld van organisch kwik is methylkwik. Een ander bekende kwiksoort is metallisch kwik.

Kwik komt voor in thermometers, fluorescerende lampen, in sommige industriële processen en in het geval van amalgaam in het gebit.

Kwik leidt bijv. tot ernstige neurologische schade, het aantasten van de nieren en het immuunsysteem.

Organokwik kan grote gevolgen hebben bij zeer lage hoeveelheden. Bijv. doofheid, verlamming, coma en de dood.

Kwik is zeer schadelijk voor het milieu.

Arseen

Arseen is een halfmetaal. Dit wordt ook wel een metalloïde genoemd. Een metalloïde zit qua eigenschappen tussen de metalen en de niet-metalen.

Arseen kan voedingsmiddelen en waterbronnen verontreinigen.

Blootstelling aan arseen kan leiden tot bijv. ademhalingsproblemen, huidlaesies, hart- en vaatziekten en een verhoogd risico op kanker.

Chroom-6

Chroom-6 kan o.a. voorkomen bij het lassen, slijpen en afbranden van roestvrij metaal of andere chroomhoudende metalen. Verder in Chroom-6 houdende verf en in het spuiten met verf waar Chroom-6 in zit. Ook bij werkzaamheden met geconserveerd hout en cement in natte toestand en bij de verwerking van leer.

Andere veel bekende voorbeelden zijn zoal bij treinen, boten, auto’s, bruggen, verwarmingsinstallaties, stalen constructies, luchtkanalen, leidingen, machines, schroeven etc.

Chroom-6 kan je lichaam binnendringen als het ‘opgelost’ wordt in water (bijv. in contact met zweet, maagsap of longslijm).

Dit zou kunnen leiden tot bijv. een auto-immuunziekte, kanker, schade aan het DNA of verandering in het genetisch materiaal.

Kwartsstof

Kwartsstof is een mineraal. Het komt veel voor in rotsen, zand en klei. Kwartsstof komt verder voor in bouwmaterialen zoals beton, gipsplaten, asfalt en cement. Kwartsstof komt vrij bij werkzaamheden zoals boren, slijpen, zagen en stralen.

Het is een schadelijke variant van silica. Silica of siliciumdioxide (SiO2) is het oxide van silicium.

Kwartsstof wordt gevaarlijk als het vrijkomt (net zoals bij asbest). Fijne deeltjes kunnen tot diep in de longen raken.

Kwartsstof kan longkanker veroorzaken en bij ontsteking kan het DNA in de longcellen beschadigd worden.

Cyanide

Cyanide is een giftige stof. Het bestaat uit een koolstofatoom en een stikstofatoom (CN). Bekende afgeleiden hiervan zijn ‘blauwzuur’ (Waterstofcyanide) en ‘cyaankali’ (Kaliumcyanide). Een bekende poedervorm is Natriumcyanide.

Cyanide wordt o.a. toegepast in de sieradenindustrie, metallurgie en elektrodepositie. Vroeger werd cyanide gebruikt in insecticiden en als rattengif.

Een cyanidevergiftiging kan o.a. resulteren in (afhankelijk van de dosis) moeite met ademhalen, verlies van het bewustzijn, stuiptrekkingen, ademstilstand, hartstilstand, coma, een langzaam werkende schildklier, slecht werkende nieren en de dood.

Waterstofperoxide

Waterstofperoxide is een verbinding van waterstof en zuurstof en is een sterke oxidator.

Waterstofperoxide kent vele toepassingen en wordt o.a. gebruikt als desinfectiemiddel en als bleekmiddel. Het wordt in vele sectoren gebruikt waaronder de productie sector en de medische sector en komt ook voor bij huishoudelijk en cosmetisch gebruik. Bij industrieel gebruik wordt waterstofperoxide toegepast tijdens het pulp- en papierbleekproces om het papier de witte kleur te geven. Ook wordt het toegepast als ontsmettingsmiddel (te koop bij de apotheek of in de supermarkt).

Waterstofperoxide heeft verschillende sterktes. Bij de hoogste concentratie blijft de hand spierwit als je wat gemorst hebt. Verder heeft het bij hoge concentraties een prikkelende of zure geur.

Je moet oppassen met waterstofperoxide m.b.t. de inademing, huid- en oogcontact en inslikken.

Bij concentraties van 3% – 5% is waterstofperoxide bijtend en irriterend.

Bij industrieel gebruik kunnen de concentraties waterstofperoxide variëren van 35% – 50%. Dit kan de dood tot gevolg hebben.

Fosgeen

Fosgeen is een zeer giftig gas. Het wordt toepast in industriële processen; bijv. bij de productie van kunststoffen en pesticiden.

In het verleden werd fosgeen gebruikt als chemisch oorlogsmiddel tijdens de Eerste Wereldoorlog.

Fosgeen kan leiden tot ernstige ademhalingsproblemen, schade aan de longen veroorzaken of de dood tot gevolg hebben.

Stikstof / Stikstofoxiden

Stikstof (N2) is een kleurloos en reukloos gas dat overal om ons heen aanwezig is (78%). Stikstof gedraagt zich als een ‘inert’ gast. Stikstof is niet giftig maar is wel verstikkend.

Er bestaat ook vloeibare stikstof dat bijv. gebruikt wordt in ziekenhuizen bij het verwijderen van (zeer) hardnekkige wratten. Vloeibare stikstof heeft een temperatuur van -196° C

In contact met zuurstof uit de lucht wordt vloeibare stikstof ineens zeer heet.

Stikstofoxiden komen o.a. vrij bij verbranding van fossiele brandstoffen (bijv. in het verkeer).

Stikstofoxiden kunnen leiden tot luchtwegklachten en astma aanvallen. Stikstofoxiden zijn schadelijk en kunnen in kleine vertakkingen van de luchtwegen binnendringen.

PFAS

PFAS staat voor Perfluoralkyl- en Polyfluoralkylstoffen en wordt gebruikt als anti-aanbak kookgerei, als blusschuim en als waterdichte stoffen.

Het is persistent in het milieu en wordt soms aangetroffen in waterbronnen en in voedingsmiddelen.

PFAS kan leiden tot gezondheidsproblemen (bij sommige verbindingen), aantasting van het immuunsysteem, effect op de lever en een ontwikkelingsachterstand bij kinderen.

PFAS is schadelijk voor het milieu.

PAK’s

PAK’s staat voor Polycyclische Aromatische Koolwaterstoffen en zijn een groep van chemische stoffen die gevormd worden tijdens een onvolledige verbranding van organische materialen.

Het wordt aangetroffen in uitlaatgassen, tabaksrook en bij verkoold voedsel.

PAK’s zijn kankerverwekkend en een langdurige blootstelling aan PAK’s kan bepaalde vormen van kanker verhogen.

Deskundig medisch advies is vereist mocht je hiermee in contact zijn gekomen.

PAK’s zijn schadelijk voor het milieu.

GenX

GenX valt onder de groep chemische stoffen die bekend staan als perfluoralkyl- en polyfluoralkylstoffen (PFAS). Met name gaat het hier om de aanwezigheid van perfluoroctaanzuur (PFOA) en perfluoroctanesulfonzuur (PFOS).

Deze chemicaliën worden gebruikt vanwege hun water- en vetbestendige eigenschappen.

Ook GenX is schadelijk voor het milieu en leidt tot gezondheidsproblemen.

Net zoals PFAS-verbindingen is GenX zeer persistent in het milieu. Het breekt moeizaam af en hoopt zich na verloop van tijd op in de bodem. Het leidt verder tot verontreiniging van het ecosysteem.

Bij waterverontreiniging kan dit leiden tot blootstelling bij inname van ‘besmet of vervuild’ drinkwater hetgeen resulteert in schadelijke gevolgen voor de gezondheid.

GenX wordt in verband gebracht met diverse gezondheidsproblemen. Mogelijke gezondheidsrisico’s zijn ontwikkelings- en voortplantingseffecten, schade aan het immuunsysteem, nier- en leverschade en een verhoogde kans op diverse vormen van kanker.

GenX kan in het lichaam terechtkomen via inname (besmet of vervuild drinkwater), contact met de huid en inademing. Mensen die in de buurt van industriële locaties wonen lopen het meeste gevaar.

De Environment Protection Agency (EPA) heeft stappen genomen m.b.t. regelgeving om GenX aan te pakken. Ook in Nederland en België is men hier mee bezig.

Zie ook de eerder verschenen blogs:

BLOG: Gevaren van asbest – Coo Consult (coo-consult.nl)

BLOG: Gevaren van koolstofmonoxide – Coo Consult (coo-consult.nl)

BLOG: Herkenning gevaarlijke stoffen en gasflessen – Coo Consult (coo-consult.nl)

Wijzigingen CLP-Verordening – Coo Consult (coo-consult.nl)

BLOG: PGS-15 – Coo Consult (coo-consult.nl)

𝐂𝐎𝐎 𝐂𝐎𝐍𝐒𝐔𝐋𝐓
𝘝𝘦𝘪𝘭𝘪𝘨𝘩𝘦𝘪𝘥, 𝘮𝘢𝘯𝘢𝘨𝘦𝘮𝘦𝘯𝘵- 𝘦𝘯 𝘰𝘳𝘨𝘢𝘯𝘪𝘴𝘢𝘵𝘪𝘦𝘢𝘥𝘷𝘪𝘦𝘴.

Phone: 0𝟔 𝟑𝟖𝟔𝟎 𝟓𝟔𝟑𝟎
E-mail: 𝐢𝐧𝐟𝐨@𝐜𝐨𝐨-𝐜𝐨𝐧𝐬𝐮𝐥𝐭.𝐧𝐥
Website: 𝐰𝐰𝐰.𝐜𝐨𝐨-𝐜𝐨𝐧𝐬𝐮𝐥𝐭.𝐧𝐥

𝐏𝐨𝐬𝐭𝐛𝐮𝐬 𝟏𝟖𝟖
𝟒𝟔𝟓𝟎 𝐀𝐃 𝐒𝐭𝐞𝐞𝐧𝐛𝐞𝐫𝐠𝐞𝐧 𝐍𝐁

* Veiligheidskundige
* Intern Auditor
* Extern Vertrouwenspersoon